Nadchodzi Tęczowy Piątek. Chcą "odmrozić" szkoły po Czarnku [WYWIAD]

27 października odbędzie się Tęczowy Piątek. Jest to cykliczna ogólnopolska akcja, której celem jest wsparcie młodzieży LGBTQ+ w szkole. Tęczowy Piątek w tym roku odbywa się pod hasłem "Safe Space" i łączy siły z Rankingiem Szkół Przyjaznych LGBTQ+.

Z okazji Tęczowego Piątku rozmawiamy z Mateuszem Trzaską. Jest on 18-letnim licealistą z Tarnobrzega na Podkarpaciu. Mateusz jest aktywistą i działaczem Fundacji GrowSpace. Pomaga tworzyć m.in. Ranking Szkół Przyjaznych LGBTQ+ i Tęczowy Piątek.

Jakub Tyszkowski: Czym jest dla ciebie Tęczowy Piątek?

Mateusz Trzaska: - Tęczowy Piątek jest świętem tęczowych osób uczniowskich, podczas którego pokazujemy naszą obecność. Należymy do społeczności szkolnej i mierzymy się z problemami, których inni nie doświadczają wcale lub w mniejszej skali. Tęczowy Piątek ma pokazać, że inna edukacja jest możliwa i bezpieczeństwo w szkole jest najważniejsze.

Pierwszy Tęczowy Piątek miał miejsce w 2016 r. Brałeś udział w poprzednich edycjach?

- Niestety w mojej szkole, jak i w wielu innych mniejszych placówkach Tęczowy Piątek nigdy się nie odbył. Dużą rolę odegrał w tym "efekt mrożący", za który odpowiada Lex Czarnek i polityka systemowej nagonki na osoby LGBTQ+. Instytucjonalna nienawiść doprowadziła do tego, że dyrektorzy bali się i albo nie organizowali Tęczowego Piątku, albo robili to po cichu.

W tegorocznej edycji chcemy "odmrozić" szkoły z "efektu mrożącego", w którym tkwiły przez ostatnie lata. Chcemy, by Tęczowy Piątek zagościł na stałe w polskiej edukacji. Chcemy, by edukacja antydyskryminacyjna w końcu pojawiła się w szkołach.

Jak przyjąłeś to, że w wyborach większość mandatów w Sejmie zdobyła opozycja? Rządy Przemysława Czarnka jako szefa Ministerstwa Edukacji i Nauki najprawdopodobniej dobiegną końca.

- Czuję wielką nadzieję. Jestem uczniem klasy maturalnej i zmiany w systemie pewnie już nie doświadczę. Natomiast przyszłe pokolenia, w tym moja siostra, która zaczyna naukę, otrzymają szansę na normalną edukację. Taką, która nie jest przepełniona strachem i indoktrynacją, tylko tym, co jest naprawdę potrzebne. W tym edukację antydyskryminacyjną.

Na jakie zmiany teraz liczysz?

- Najważniejsze, aby szkoły mogły realizować prouczniowskie inicjatywy takie jak Tęczowy Piątek. Koniec z zastraszaniem. Czas odsunąć indoktrynację od edukacji. Wierzę, że uda się wprowadzić edukację antydyskryminacyjną i odpowiednią profilaktykę psychologiczną dla uczniów.

W szkołach na większą skalę muszą pojawić się psychologowie. Jako Fundacja GrowSpace przeprowadziliśmy badanie dotyczące dostępu do psychologów w polskich szkołach. W moim województwie podkarpackim sytuacja jest najgorsza. W szkołach podstawowych i liceach braki kadrowe sięgają 46 proc. Gdyby wziąć pod uwagę tylko szkoły podstawowe, braki przekraczają 50 proc.

Poprzednie edycje Tęczowego Piątku były celem ataków Czarnka i konserwatywnych organizacji pokroju Ordo Iuris. Obawiasz się, że w tym roku będzie podobnie?

- W tym roku chcemy "odmrozić" szkoły z tego, co zrobił Czarnek. Wiemy, że nam się to uda, o czym świadczy 100 szkół, w których Tęczowy Piątek się odbędzie. Zmiana już postępuje.

W tym roku tworzymy Tęczowy Piątek na innych zasadach. Chcemy, aby w tym święcie mogło uczestniczyć jak najwięcej osób. Nie tylko z Warszawy, ale i z mniejszych miast powiatowych. Wszyscy powinni mieć prawo do udziału w Tęczowym Piątku.

Jak tegoroczna edycja różni się od poprzednich?

- Osoby uczniowskie mają dużą swobodę, by wybrać formę Tęczowego Piątku, która będzie dla nich bezpieczna i komfortowa. W tym roku uruchamiamy sieć wolontariacką. Udzielamy jej członkom merytorycznego wsparcia przy organizacji Tęczowego Piątku. Wysyłamy wlepki, plakaty czy ramki do zdjęć po to, by osoby mogły podzielić się tęczą i Tęczowym Piątkiem u siebie w szkole. Ponadto zachęcamy do udziału w konkursie na zdjęcie o tematyce dotyczącej święta. Konkurs śledzić można na naszym Instagramie @teczowypiatek.

Zgromadziliśmy ponad 100 osób ze 100 szkół, w których Tęczowy Piątek się odbędzie. Grupa wsparcia to my, zespół Fundacji GrowSpace, który przeprowadza wolontariuszy przez proces organizacji wydarzenia jak najskuteczniej i jak najbezpieczniej.

Co sprawiło, że zacząłeś działać jako aktywista?

- Początki mojej działalności aktywistycznej są związane z działalnością w samorządzie uczniowskim, później współtworzyłem kilka różnych projektów i tak też trafiłem do Fundacji GrowSPACE. Zawsze dotykał mnie fakt dyskryminacji osób LGBTQ+, bo sam jestem gejem z małego miasta na Podkarpaciu i wiem, że chce zmiany.

Współtworzyłem zespół Rankingu Szkół Przyjaznych LGBTQ+. Teraz organizujemy Tęczowy Piątek. Dzięki temu wierzę, że może być inaczej. Wiem, jak powinna wyglądać polska edukacja czy w ogóle Polska.

Czy w Polsce zmienia się świadomość na temat osób LGBTQ+? Raporty na temat dyskryminacji osób tęczowych są nadal przygnębiające.

- Tak, świadomość istnienia osób LGBTQ+ w polskich szkołach jest coraz większa. Tworząc Ranking Szkół Przyjaznych LGBTQ+, pytaliśmy uczniów, czy wiedzą, że w ich szkole są osoby tęczowe. 93 proc. stwierdziło, że tak. 53 proc. ankietowanych zauważyło, że sytuacja osób queerowych jest trudna lub niewystarczająco dobra.

Dyskryminacja i przemoc w polskiej szkole są obecne na szeroką skalę. W moim przypadku szkoła podstawowa była złym, dyskryminacyjnym miejscem. W liceum sytuacja uległa poprawie. Wszystko zależy od środowiska. Trzeba z problemem walczyć skuteczniej niż do tej pory. O ile można powiedzieć, że jakiekolwiek sensowne działania podjęto w ostatnich latach w tym kierunku.

Gdzie młoda osoba LGBTQ+ może szukać pomocy, kiedy czuje się dyskryminowana?

- Powinien to być psycholog szkolny. O ile taka osoba jest i można z nią bezpiecznie porozmawiać. W szkole często znajdzie się chociaż jedna osoba wspierająca, warto z nią porozmawiać i wspólnie spróbować tej dyskryminacji przeciwdziałać. Gdy nie mamy możliwości znalezienia pomocy, zawsze możemy skorzystać z pomocy telefonów zaufania.

Jak duża jest skala tegorocznego Tęczowego Piątku w porównaniu do poprzednich lat?

- Trudno policzyć, ile szkół w poprzednich latach wzięło udział w inicjatywie. Akcja była oddolna, bez sieci wolontariackiej. Panował "efekt mrożący". Szkoły robiły Tęczowy Piątek bez rozgłosu lub w symbolicznej formie, np. uczniowie przychodzili z tęczową przypinką.

Tegoroczny wynik bardzo nas zadowala. 100 szkół, w których wiemy, że Tęczowy Piątek się odbędzie, jest wielkim sukcesem. Wierzymy, że w kolejnych latach tych szkół będzie jeszcze więcej.

Jeśli chcecie dołączyć do sieci wolontariackiej, wszystkie informacje znajdziecie na Instagramie Tęczowego Piątku. Napiszcie do nas, a my pokierujemy całym procesem i pomożemy wam zorganizować wydarzenie u was w szkole.