Ile jest płci? Więcej, niż nam się wydaje

29 listopada w rozmowie z Tomaszem Terlikowskim nowa Rzeczniczka Praw Dziecka Monika Horna-Cieślak zadeklarowała, że będzie głosem wszystkich dzieci, także tych należących do mniejszości LGBTQ+. Twierdząco odpowiedziała również na pytanie o to, czy jej zdaniem istnieje niebinarność.

W komentarzach pod postem radia RMF nie zabrakło oczywiście oburzonych głosów internetowych "ekspertów". Jeden z komentatorów napisał: "Niestety ludzie, którzy uważają, że jest więcej płci, to ludzie którzy powinni znajdować się w zakładach psychiatrycznych". W swojej wypowiedzi Horna-Cieślak podkreśliła, że nauka idzie do przodu w zakresie rozumienia ludzkiej płciowości.

Badania potwierdzają, że to jednak ludzie, którzy wpadają w spazmy na wzmianki o więcej niż dwóch płciach, nie rozumieją rzeczywistości. Każdy i każda z nas "ma" co najmniej dwie płcie, z których każda obejmuje wiele czynników. Te podstawowe to płeć biologiczna i psychiczna, powiązana ze społeczno-kulturową.

Nie pomaga tu język polski, który używa jednego słowa "płeć" do opisania obu tych wymiarów. W angielskim "sex" odnosi się do aspektów biologicznych płciowości, "gender" do tożsamości psychicznej i społeczno-kulturowej.

Płeć biologiczna nie jest pojęciem zerojedynkowym. Składa się na nią m.in. płeć gonadalna, czyli produkowanie przez organizm plemników lub komórek jajowych. Płeć genotypowa to kombinacja chromosomów X i Y. W końcu płeć zewnętrzna, czyli obecność męskich lub żeńskich narządów płciowych.

Warto podkreślić, że jedynie na podstawie zewnętrznych narządów płciowych najczęściej przypisywana jest płeć prawna, czyli to, czy w dokumentach mamy M czy K. Tymczasem przypadki wariacji kombinacji w zakresie różnych wskaźników płci biologicznej są częstsze, niż nam się wydaje.

W wypowiedzi dla "Scientific American" genetyk kliniczny prof. Paul James opisał przypadek swojej 46-letniej pacjentki, która trafiła do niego na badania chromosomalne w związku z trzecią ciążą. Wykazały one, że jej ciało jest zbudowane z "dwóch zestawów" komórek, najprawdopodobniej w wyniku wchłonięcia jednego z embrionów w ciąży bliźniaczej. Duża część ciała kobiety była genetycznie męska.

Przypadki innej kombinacji chromosomów płciowych, niż klasyczne XX u kobiet i XY u mężczyzn, są częstsze niż nam się wydaje. Szacuje się, że jeden na 100 noworodków wykazuje interpłciowość, czyli rozbieżności między płcią chromosonalną, gonadalną i zewnętrzną, które uniemożliwiają jednoznaczne przypisanie płci kobiecej lub męskiej.

Interpłciowość to pojemny termin, który może opisywać najróżniejsze kombinacje chromosomów, a także wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych. Dlatego z naukowego punktu widzenia mówienie o istnieniu wyłącznie dwóch płci biologicznych, nie ma uzasadnienia.

Równie skomplikowanym zagadnieniem jest płeć psychiczna i związana z nią płeć kulturowo-społeczna. Ta pierwsza to tożsamość płciowa, która mówi o tym, z którą z płci się identyfikujemy. Osoby, których płeć psychiczna jest niezgodna z przypisaną przy urodzeniu, to mniejszość transpłciowa.

Płeć społeczno-kulturowa to zestaw wytworzonych przez daną społeczność przekonań i stereotypów na temat cech i zachowań przypisywanych każdej z płci. Co ciekawe, nie we wszystkich kulturach jest dwubiegunowa. Niektórzy rdzenni Amerykanie identyfikują społecznie trzecią płeć, którą nazywają "two-spirit" (dwie dusze). Podobne pojęcia istnieją m.in. w części kultur azjatyckich. W kulturze zachodniej osoby, które nie identyfikują się z płcią kobiecą ani z męską opisuje się jako niebinarne.

Czy to znaczy, że społecznie-kulturowo możemy wyróżnić trzy płcie? Kobiecą, męską i niebinarną? Nie do końca. Każda z tych szufladek ma swoje niuanse. Zarówno kobiety, mężczyźni, jak i osoby niebinarne w różnym stopniu identyfikują się ze "swoją" płcią. Wraz z rozwojem cywilizacji zmieniają się też role i oczekiwania przypisane każdej z płci kulturowo-społecznych.

Pytanie o konkretną liczbę płci jest więc nie do końca zasadne. Zarówno płeć biologiczna, jak i społeczno-kulturowa są wymiarami na szerokim spektrum, według współczesnej wiedzy medycznej i psychologicznej. Tym bardziej, jeśli weźmiemy pod uwagę, jak wiele różnych kombinacji płci biologicznej i kulturowo-społecznej jest możliwe.

Źródło: scientificamerican.com