Kto zarabia na polskim drewnie? Skarga prawników do Komisji Europejskiej

ClientEarth Prawnicy dla Ziemi to międzynarodowa organizacja pozarządowa, która ajmuje się zwalczaniem łamania prawa w zakresie ochrony środowiska. Ma swój oddział również w Warszawie. 24 lipca poinformowała o skierowaniu do Komisji Europejskiej skargi na Polskę w związku z brakiem kontroli nad rynkiem drewna w naszym kraju.

Chodzi o brak spełniania wymogów rozporządzenia UE z 2010 r. dotyczącego legalnego obrotu drewnem (EU Timber Regulation - EUTR). Każde przedsiębiorstwo, które chce sprzedawać drewno na terenie UE, musi opracować i stosować odpowiednie procedury, minimalizujące ryzyko, że drewno pochodzi z nielegalnej wycinki.

Jak donoszą Prawnicy dla Ziemi kontrole przestrzegania EUTR odbyły się w latach 2015-2022 w zaledwie 774 przedsiębiorstwach drzewnych, podczas gdy ich szacowana liczba przekracza 8000. Według prawniczki ClientEarth Ranji Łuszczek: "niejasne prawo i niedofinansowanie organów ochrony środowiska powoduje ryzyko, że do naszego kraju trafia drewno z nielegalnych wycinek".

ClientEarth jest również zaniepokojone sposobem funkcjonowania Lasów Państwowych, które odpowiadają za ponad 90 proc. zapotrzebowania na drewno w Polsce. Prawnicy dla Ziemi podają za wypowiedzią Najwyższej Izby Kontroli z 2022 r., że liczba inspekcji w nadleśnictwach przeprowadzonych w latach 2019-2020 była "znikoma".

Według Client Earth od momentu wejścia EUTR w życie w 2015 r. do końca 2022 r. kontrole Inspekcji Ochrony Środowiska miały miejsce tylko w 92 nadleśnictwach. Oznaczałoby to, że prawie 80 proc. struktur Lasów Państwowych nie zostało sprawdzone pod kątem spełniania wymagań rozporządzenia.

Lasy Państwowe to organ państwowy nie posiadający osobowości prawnej. Reprezentują Skarb Państwa w zarządzaniu terenami leśnymi. W Polsce w wyniku upaństwowienia po II wojnie światowej aż 85 proc. z nich należy do państwa. To aż 7,6 mln ha terenów. Blisko 24 proc. powierzchni kraju.

Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych powołuje i odwołuje minister środowiska. Ma on też formalną kontrolę nad organizacją, jednak jej zakres nie jest sprecyzowany w obowiązującej ustawie o lasach z 1991 r. ani w innych przepisy prawnych. Sprawia to, że Dyrektor Generalny sprawuje praktycznie nieskrępowana politykę gospodarczą.

Charakter Lasów Państwowych, jako organizacji jest wielowymiarowy. Z jednej strony odpowiadają za: "wykorzystanie lasów jako narzędzia ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego", z drugiej mają faktyczny monopol na politykę gospodarczą w zakresie produkcji drewna.

W maju 2023 r. Lasy Państwowe opublikowały raport finansowy, z którego wynika, że przychód w 2022 r. wyniósł rekordowe 15, 2 mld zł. To o 50 proc. więcej niż w 2021 r. 13,5 mld z tej kwoty to zysk ze sprzedaży drewna wycinanego w polskich lasach. Na ochronę przyrody w 2022 r. Lasy Państwowe wydały 63 mln zł, czyli 0,4 proc. przychodu.