Czym jest ketamina? Od narkotyku do potencjalnego leku na depresję

Ketaminę po raz pierwszy otrzymał łącząc inne składniki amerykański chemik Calvina Stevens w 1962 roku na Uniwersytecie w Michigan. Wówczas była ona wykorzystywana jako nowy środek znieczulający. To organiczny związek chemiczny o wzorze sumarycznym C13H16ClNO i masie molowej 237,73 g/mol. Farmakologiczne działanie ketaminy polega przede wszystkim na antagonizmie receptora NMDA i jest podobne do związków chemicznych takich jak dekstrometorfan i fencyklidyna. Wyróżnia się jednak znacznie krótszym i pozbawionym wielu efektów ubocznych działaniem, dlatego od lat cieszy się dużą popularnością w medycynie.

Ketamina wywołuje specyficzny rodzaj narkozy, zwany w medycynie "narkozą dysocjacyjną" lub "anestezją zdysocjowaną". Polega na wybiórczym hamowaniu niektórych struktur ośrodkowego układu nerwowego, prowadząc do utraty przytomności, z jednoczesnym pobudzeniem innych. Wywołuje objawy takie jak katalepsja (specyficzne zesztywnienie mięśni), ruchy gałek ocznych czy halucynacje. Dawka ketaminy wywołująca znieczulenie wynosi 1–2 mg/kg masy ciała.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Na światowym, ale również krajowym rynku narkotykowym wciąż pojawiają się nowe narkotyki syntetyczne, nazywane narkotykami zmodyfikowanymi czy projektowanymi. Zwykle są one pochodnymi "klasycznych" substancji psychoaktywnych, w tym również leków. Przykładem takiej substancji jest metoksetamina, która jest analogiem strukturalnym ketaminy. Sama ketamina także bywa wykorzystywana jako narkotyk, ponieważ stosowana w nieprawidłowy, niekontrolowany sposób wywołuje odczucie oderwania od własnego ciała, czemu może towarzyszyć euforia, a nawet halucynacje.

Niestety te oznaki są jedynie przejściowe. Następcze konsekwencje narkotycznego stosowania ketaminy to bóle brzucha, nudności i wymioty, drgawki, zaburzenia pamięci i koncentracji, problemy ze wzrokiem oraz paranoja. Wszystko to negatywnie wpływa na stan zdrowia, samopoczucie oraz codzienne życie i relacje interpersonalne. Ostatecznie prowadzi do wyniszczenia, a nawet stanowi bezpośrednie zagrożenie życia, podobnie jak ma to miejsce z wieloma innymi narkotykami.

Ciekawostką jest, że nielegalne stosowanie i nadużywanie ketaminy rozpoczęło się wkrótce po jej wprowadzeniu na rynek, a dokładniej w 1970 roku. Powracający z Wietnamu żołnierze, u których ketaminę zastosowano jako lek znieczulający, opisywali żywe halucynacje. Pojawiły się też pierwsze wzmianki o nadużywaniu tego leku przez pracowników służb medycznych. W ostatnich latach ketaminę określa się mianem narkotyku klubowego, ponieważ zazwyczaj stosuje się ją właśnie podczas różnego rodzaju imprez. Wielokrotne podawanie ketaminy prowadzi do rozwoju tolerancji behawioralnej, co oznacza, że konieczne są coraz większe jej dawki, aby wywołać oczekiwany rezultat narkotyczny.

Liczne badania naukowe potwierdziły, że ketamina stosowana w umiarkowanych, kontrolowanych ilościach może wywoływać działanie przeciwdepresyjne. Zwłaszcza w przypadku pacjentów z ciężkimi postaciami depresji, które nie reagują na klasyczne metody farmakoterapii. Jedno z takich badań wykazało, że objawy depresji u pacjentów przyjmujących określone dawki ketaminy wyraźnie się złagodziły po kilku godzinach od podania pojedynczej dawki tej substancji. Z kolei pojedynczy wlew ketaminy zazwyczaj wywiera szybki efekt przeciwdepresyjny, którego działanie utrzymuje się nawet przez okres kilkunastu dni. W tym czasie podejmować można psychoterapię, która jest niezbędna do uzyskania długotrwałej remisji omawianej choroby.

Dotychczas stosowane tabletki antydepresyjne są lekiem I rzutu u pacjentów z rozpoznaną depresją. Nierzadko okazują się skuteczne, mimo tego u 40% pacjentów ich efekty nie są wystarczające, a jednocześnie wadą jest dłuższy czas oczekiwania na pełne działanie. Dlatego ketamina wydaje się być lekiem przyszłości w leczeniu depresji i z całą pewnością wymaga dalszych, starannych badań naukowych.

Bibliografia

1. Messer M., Irina H., Leczenie podtrzymujące ketaminą pozwala na uzyskanie długotrwałej remisji w depresji, Psychiatria po Dyplomie, 3/2010.

2. Pochwat B., Ketamina – długa droga od anestetyku do prototypowego leku przeciwdepresyjnego. Przegląd potencjalnych mechanizmów działania, Psychiatr. Pol. 2022; 56(5): 1017–1032.

3. Ross S., Ketamina a uzależnienie, Psychiatria po Dyplomie, 2/2009.

Ten materiał prezentujemy w ramach współpracy z Patronite.pl. Autorem jest Kamil Radlak - Portal Fizjoterapeuty. Możesz wspierać Autora bezpośrednio na jego profilu na Patronite https://patronite.pl/fizjoterapeuty