Nie będzie refundacji leków na ADHD dla dorosłych. "Bardzo dużo nadrozpoznań"

We wrześniu 2023 r. weszła w życie ustawa o darmowych lekach dla dzieci i młodzieży. Obejmuje również leki psychoanaleptyczne stosowane w terapii ADHD: metylofenidat i atomoksetynę. Te preparaty nie są w ogóle refundowane dla osób dorosłych. A neuroróżnorodnośc nie znika przecież w dniu 18 urodzin.

Portal gazeta.pl zwrócił się do Ministerstwa Zdrowia o wyjaśnienie tej niekonsekwencji. W odpowiedzi Ministerstwo zakomunikowało: "Zgodnie z uzgodnieniami z ekspertami klinicznymi w zakresie psychiatrii nie rozważamy refundacji dla pacjentów rozpoznanych pierwszorazowo w dorosłości. [...] W przypadku ADHD jest bardzo dużo nadrozpoznań, szczególnie w życiu dorosłym. Świadczą o tym duże wzrosty konsumpcji substancji czynnych: metylfenidat albo atomoksetyna [na podstawie informacji z dokumentów realizacji recept]. Naszym celem jest zagwarantowanie dostępu do leczenia opartego na najbardziej wiarygodnych danych".

Resort poinformował także: "Rozważamy [...] kwestię refundacji leczenia pediatrycznych pacjentów z ADHD (pacjenci, u których diagnoza została postawiona w dzieciństwie oraz wdrożono leczenie w dzieciństwie) po ukończeniu 18 lat".

Według danych przytoczonych przez gazeta.pl w 2017 r. tylko 0,3 proc. osób w Polsce miało diagnozę ADHD. Metaanaliza 175 badań z całego świata wykazała w 2015 r., że częstotliwość występowania tego rodzaju neuroróżnorodności to ok. 7,6 proc.

Nie ma miarodajnych danych na temat osób z diagnozą ADHD w Polsce. Wynika to z tego, że większość opieki psychologicznej i psychiatrycznej została (tak jak stomatologia) de facto sprywatyzowana. Niewiele osób korzysta z takich wizyt na NFZ, większość leczy się prywatnie. Prywatne firmy nie mają zaś obowiązku dzielić się danymi z NFZ, więc Ministerstwo Zdrowia szacuje dane o częstotliwości występowania ADHD na podstawie wystawianych recept.

Istnieją przesłanki żeby podejrzewać, iż liczba diagnoz w Polsce jest zaniżona, a nie zawyżona. Dostęp do psychiatrów dziecięcych jest w Polsce dramatycznie ograniczony. Tylko lekarze i lekarki tej specjalności mają uprawnienia do formalnego diagnozowania ADHD i zapisywania leków ułatwiających funkcjonowanie osobom z neuroróżnorodnością.

Ze względu na inne metody wychowawcze stosowane wobec chłopców i dziewczynek, u tych ostatnich często trudniej rozpoznać neuroróżnorodność. Socjalizowane od najmłodszych lat do "grzeczności" dziewczynki mogą nie przejawiać zachowań, które mogą być przyczynkiem do diagnozy ADHD u chłopców. Rzadziej przeszkadzają w czasie lekcji czy "rozrabiają" w inny sposób. W przypadku dzieci stosunek liczby chłopców do dziewcząt ze zdiagnozowanym ADHD wynosi 3:1. Z kolei w wieku dorosłym ta proporcja zmienia się i wynosi już 1:1.

Charakterystyczna dla ADHD hiperaktywność układu nerwowego może być u dziewczynek i kobiet całkowicie zinternalizowana. Gonitwa myśli nie przekłada się na zewnętrzną nadaktywność w zachowaniu. Dlatego powszechnym globalnie zjawiskiem jest diagnoza ADHD dopiero u dorosłych kobiet. W mediach społecznościowych bardzo dużo jest świadectw kobiet, które po otrzymaniu diagnozy w dorosłym wieku w końcu rozumieją, dlaczego niektóre wyzwania społeczne są dla nich dużo trudniejsze niż dla innych. Trudno zrozumieć, dlaczego te osoby miałyby nie być objęte refundacją leków.

Co ciekawe nawet nazwa ADHD (attention defficit hyperactiviy disorder - zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) jest myląca. Jak opisał m.in. portal additudemag.com, osobom z ADHD nie brakuje możliwości koncentracji. Przeciwnie, w tematach, które je zainteresują, osoby z tym rodzajem neuroróżnorodności często wpadają w tzw. hiperfokus (ang. hyperfocus). Polega on na absolutnym skupieniu na jednym zagadnieniu przez długi czas. U osób z diagnozą ADHD problemy z adaptacją do wymagań otoczenia wynikają przede wszystkim z mniejszej niż u osób neurotypowych, możliwości sterowania własną uwagą i skupieniem. Zwłaszcza jeśli np. lekcja, na której powinny się właśnie skupić, zostanie przez ich mózg oceniona jako nieciekawa czy monotonna.

Leki pomagają osobom z ADHD w kontrolowaniu uwagi. Dla gazeta.pl wypowiedział się psychiatra dr. Tomasz Kowalczyk. Przypomniał, że badania wykazują, że brak odpowiedniej terapii ADHD może mieć bardzo negatywne skutki. "Aż 80 proc. osób z nieleczonym ADHD rozwija w życiu wtórne zaburzenia: depresję, lęki, nadużywanie alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych - podkreślił Kowalczyk.

Źródło: gazeta.pl, additudemag.com, chadd.org