Zakaz patentowania roślin w Europie nie działa? Koncerny chcą zmonopolizować rynek

Do niedawna rynek nasion w Europie był silnie zdywersyfikowany. Małe i średnie przedsiębiorstwa niezależnie pracowały nad ulepszaniem odmian zbóż, warzyw, owoców i roślin strączkowych. Gwarantowało to powstawanie odmian najlepiej przystosowanych do lokalnych warunków. Zmniejszało też prawdopodobieństwo "roślinnej pandemii", czyli całkowitego zniszczenia danego rodzaju upraw na kontynencie w wyniku nowego wirusa czy inwazyjnych gatunków owadów.

Firm zajmujących się hodowlą twórczą i zachowawczą nasion są w Europie setki. Taką działalnością zajmują się również polskie przedsiębiorstwa. Jednak ten stan rzeczy jest obecnie zagrożony. Patentowanie roślin co do zasady nie jest w Europie legalne. Jednak koncernom zajmującym się genetyczną modyfikacją nasion udaje się obchodzić to prawo, patentując technologiczne procesy manipulacji genów w laboratoriach jako "innowacje techniczne".

Jak podał portal euronews.com, ok. 1,2 tys. odmian nasion jest w Europie objęte patentami należącymi do koncernów agrochemicznych. Oznacza to, że drobni hodowcy nie mogą ich wykorzystywać bez uiszczania opłat licencyjnych. Hodowcy pracujący nad nowymi odmianami dostają pisma od prawników koncernów, takich jak BASF, Bayer czy Syngenta. Żeby mieć pewność, że opatentowana cecha nie pojawiła się w ich odmianach, mniejsi hodowcy musieliby laboratoryjnie sekwencjonować geny wszystkich swoich roślin. To kosztowny i czasochłonny proces.

Przyznawaniem patentów zajmuje się Europejski Urząd Patentowy (EPO). To niezależna od Unii Europejskiej instytucja, która powstała na mocy traktatu z 1973 r. Oprócz 27 państw członkowskich UE należy do niej 12 innych europejskich krajów w tym Norwegia, Szwajcaria i Wielka Brytania. Urząd utrzymuje się z opłat właścicieli patentów, a jego budżet w 2020 r. wynosił ponad 2,3 mld euro (ok 10 mld zł).

W 2017 r. Komisja Europejska wydała interpretację dotyczącą dyrektywy biotechnologicznej z 1998 r., w której orzekła, że "produkty uzyskane w wyniku procesów zasadniczo biologicznych" nie mogą być patentowane. Jednak patenty wydawane przez EPO na sekwencje genetyczne nasion powstałych w procesach laboratoryjnej manipulacji w praktyce oznaczają, że koncerny mogą zgłaszać zastrzeżenia także do nasion uzyskanych tradycyjnymi metodami hodowlanymi. Po stronie małych hodowców będzie leżało udowodnienie, że opatentowane sekwencje genów pojawiły się w ich roślinach jako wynik naturalnej mutacji. 

Źródło: euronews.com