Dzień Walki z Ubóstwem: Polska w kryzysie, jakiego nie było od lat

Z okazji Międzynarodowego Dnia Walki z Ubóstwem, 17 października 2024 r., EAPN Polska (Polski Komitet Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu) opublikował raport "Poverty Watch 2024", który rzuca światło na coraz poważniejszy problem ubóstwa w Polsce. Dane wskazują, że aż 2,5 mln Polaków żyło w skrajnym ubóstwie w 2023 r., co stanowi znaczący wzrost w porównaniu z rokiem 2022, kiedy to liczba ta wynosiła 1,7 mln.

Skala problemu jest największa od 2015 r., a szczególnie dotkliwy wzrost zanotowano wśród dzieci, osób starszych oraz niepełnosprawnych. Ponad połowa społeczeństwa (17,3 mln osób) żyje poniżej minimum socjalnego, co oznacza, że nie mogą sobie pozwolić na zaspokojenie podstawowych potrzeb związanych z życiem zawodowym, edukacją, czy uczestnictwem w kulturze.

Najbardziej dotknięte ubóstwem są dzieci. W 2023 r. odsetek dzieci żyjących w skrajnym ubóstwie wzrósł z 5,7 proc. do 7,6 proc., co oznacza, że aż 522 tys. najmłodszych Polaków boryka się z niedostatkiem. W przypadku seniorów sytuacja wygląda równie niepokojąco - wskaźnik wzrósł z 3,9 proc. do 5,7 proc., co przekłada się na 430 tys. osób starszych.

Niepełnosprawni również są wyjątkowo narażeni na skrajne ubóstwo. W 2023 r. odsetek gospodarstw domowych, w których znajduje się co najmniej jedna osoba z niepełnosprawnością, osiągnął poziom 9 proc., co stanowi dramatyczny wzrost z 6,7 proc. w 2022 r. W przypadku dzieci z niepełnosprawnością problem wynika z ich zwiększonych potrzeb opiekuńczych, natomiast dorośli mają ograniczony dostęp do rynku pracy oraz edukacji.

EAPN Polska wskazuje na kilka kluczowych czynników odpowiedzialnych za wzrost poziomu ubóstwa. Głównymi z nich są wysoka inflacja oraz stagnacja gospodarcza, które w połączeniu z brakiem odpowiednich działań rządu, takich jak waloryzacja świadczeń społecznych, spowodowały pogorszenie warunków życia najuboższych. Dr hab. Ryszard Szarfenberg, przewodniczący EAPN Polska, podkreślił, że brak dostosowania polityki społecznej do obecnej sytuacji był przewidywany:

Raport EAPN Polska zwraca również uwagę na wzrost liczby osób żyjących poniżej minimum socjalnego. W 2023 r. aż 17,3 mln Polaków zmagało się z niedostatkiem, co oznacza, że nie mieli środków na pokrycie podstawowych potrzeb, takich jak zakup książek dla dzieci czy dostęp do usług medycznych. To wzrost o prawie 2 mln ludzi w porównaniu do roku 2022.

Co więcej, liczba osób doświadczających bezdomności wzrosła do 31 tys., przy czym szokujący jest 54-proc. wzrost bezdomnych dzieci.

Raport "Poverty Watch 2024" jasno pokazuje, że w obliczu rosnących problemów społecznych potrzebne są natychmiastowe działania, które zapobiegną dalszemu pogłębianiu się kryzysu ubóstwa w Polsce. EAPN Polska alarmuje, że rząd musi wprowadzić pilne zmiany w systemie wsparcia społecznego.

Automatyczna coroczna waloryzacja świadczeń, m.in. świadczenia wychowawczego, mogłaby stanowić ochronę przed skutkami inflacji dla najuboższych. Kluczowe jest również ujednolicenie kryteriów dochodowych przyznawania świadczeń, aby adekwatnie odzwierciedlały realne koszty życia.