Kim są performatywni mężczyźni? To nowy, gorszy (?) typ manipulatora [WYWIAD]

Wyjaśniając zjawisko "performatywnych mężczyzn" najlepiej rozpocząć od definicji jej pierwszego człona. Słowo "performatywny" odnosi się do wypowiedzi lub działań, które opisują rzeczywistość, ale także nadają jej nowy sens w momencie ich wypowiedzenia lub wykonania danej czynności. Akty performatywne mają moc sprawczą (np. ogłoszenie wyroku przez sędziego, ale także tabliczka z napisem "zakaz wjazdu", która implikuje określone zachowanie). Performance w takim sensie zawsze będzie łączył się z publiką - nawet jeśli nie dotyczy on stricte doświadczania sztuki na żywo.

Idąc tym tropem, performatywni mężczyźni to faceci, którzy zachowują się, mówią i ubierają w określony sposób, żeby osiągnąć konkretne cele i korzyści. Akcja wywołuje reakcję - aktualnie archetyp performatywnego mężczyzny stał się trendem, do którego wiele osób stara się dopasować (co wcale nie jest trudne - ale o tym za chwilę), żeby zgarnąć dla siebie bonusy płynące z posiadania tego typu osobowości.

Takiej, czyli jakiej? Performatywni mężczyźni to w gruncie rzeczy pozerzy. Ich cała persona opiera się na iluzji i tworzeniu dookoła siebie wizji postępowej, nietoksycznej męskości. Są więc delikatni i uprzejmi, "czytają" feministyczną literaturę - eseje Bell Hooks, Virginii Woolf i Simone de Beauvoir lub książki, które stawiają ich w pozycji intelektualistów ("W drodze" Jacka Kerouaca, "Buszującego w zbożu" J.D. Salingera), swoje eko zakupy noszą w płóciennych tote bagach i słuchają najnowszej płyty Lorde albo Clairo przez słuchawki na kabelku. Współczują kobietom, że mają okres i płynnie przechodzą im przez gardła populistyczne, feministyczne hasła. Ślizgają się na wytartych tropach i tak długo, jak nie dadzą się na tym złapać, będą to robić - mniej lub bardziej udolnie.

Oczywiście są mężczyźni, którzy niczego nie udają i po prostu tacy są. Ich ulubioną artystką jest Mitski, ubierają się schludnie i estetycznie i piją samotnie matchę przy stoliku w kawiarni, czytając przy tym Rebeccę Solnit, bo, uwaga, sprawia im to przyjemność.

Ten styl - cały styl bycia - nietrudno jednak podrobić. It's givin' najnowsza kolekcja Zary typu old money, niewymuszona nonszalancja i wrażliwość. Zrobił się popularny, zauważalny, a zatem - szeroko dostępny. I tak, na pierwszy rzut oka performatywny mężczyzna to chodząca zielona flaga. Kawę robi na mleku owsianym, dba o planetę, rozumie kobiety, ale w rzeczywistości... gra. I gdyby nie to, że malowanie paznokci wśród mężczyzn w pewnych kręgach stało się atrakcyjne - nigdy by tego nie zrobił dla siebie.

Przed kim udają ci performatywni mężczyźni? Przed kobietami. Przed sobą. Przed innymi facetami. Życie w społeczeństwie właściwie cały czas wymaga od ludzi działań, które wpychają ich w solidne ramy. Samą w sobie "męskość" czy "kobiecość" defaultowo można przecież określić jako performatywne.

Zgłębiając temat mężczyzn performatywnych, zadaliśmy kilka pytań Katarzynie Kucewicz - psycholożce i psychoterapeutce.

Maja Kozłowska, vibez.pl: – Gdzie leży granica między autoprezentacją, która robi wrażenie, a manipulacją emocjonalną?

Katarzyna Kucewicz: - Autoprezentacja to pokazywanie prawdy o sobie z mocnym podkreślaniem atutów, z kolei manipulacja to układanie swojego życiorysu na nowo, to kłamstwa i tworzenie nieprawdziwej narracji na swój temat.

- Jakie mechanizmy mogą stać za potrzebą odgrywania wrażliwości zamiast jej autentycznego przeżywania?

- Odgrywanie wrażliwości wygląda jak manipulacyjna strategia służąca osiągnięciu jakiejś korzyści, prawdopodobnie zwróceniu na siebie uwagi otoczenia czy wybranej osoby. Jest próbą dostosowania się do obecnego kanonu męskości i może wynikać z potrzeby przynależności, z potrzeby stworzenia relacji. Część mężczyzn, zwłaszcza młodych, z nie do końca uformowaną tożsamością, ma takie poczucie, że musi performować, pokazać się od takiej strony, która będzie dla innych atrakcyjna, pociągająca.

- Czy presja, aby "dobrze wyglądać" w oczach innych jako mężczyzna wrażliwy, może być równie obciążająca, co presja "tradycyjnej męskości"?

- Oczywiście, ponieważ cały czas mamy do czynienia z "nie-byciem sobą", z chowaniem swojej autentyczności i wpasowywaniem się w jakieś pudełko. Kiedyś było to pudełko macho, dzisiaj - wrażliwca. Jeśli osoba taka nie jest, a tylko udaje, aby inni ją akceptowali, to pogłębia to jej poczucie wewnętrznego osamotnienia i podkopuje wiarę w siebie. Tacy ludzie, performerzy, często mają w sobie zakorzenione przekonanie, że tak naprawdę nic nie znaczą, więc muszą udawać wartościowe osoby i robić wszystko, żeby nikt się nie dowiedział, jacy są naprawdę. A czują, że naprawdę są wadliwi.

- Czy "performatywna męskość" jest toksyczna i czy "performatywny mężczyzna" to tak naprawdę nowoczesny podrywacz?

- W pewnym sensie może tak być, bo często performatywność jest strategią na kogoś, a nie budowaniem swojego wizerunku. Osoba, która spotyka się z takim mężczyzną, może czuć się oszukana i w jakiś sposób wykiwana, kiedy okaże się, że to, jaki obraz ktoś kreował o sobie, nijak się ma do rzeczywistości. Jako terapeutka znam takie historie pewnego zdemaskowania, kiedy ktoś już miał dość udawać wrażliwca, zaczął pokazywać swoje prawdziwe oblicze - druga strona była w szoku, a on sam czuł się potwornie zmęczony i czuł się zły na swoją partnerkę, że tak się starał, a ona tego nie doceniła.

Słuchanie indie popu, bycie obsessed with Suki Waterhouse, wzruszanie się na "Pamiętniku", posiadanie 5-stopniowej skin care routine, uczestnictwo w tworzeniu aktywistycznych zinów oczywiście nie czyni typa niebezpiecznym. Najgroźniejszą bronią performatywnego mężczyzny jest jego wykalkulowana "wrażliwość", przez którą toruje sobie drogę do emocji drugiej osoby. Stara dobra manipulacja, tylko że w opakowaniu, które bardziej fituje do dzisiejszych standardów.